حداد عادل: قبل از انقلاب اسلامی، کارهای سودمندی در زمینه تصحیح دیوان حافظ شد/ اثری جامع برای درک فرهنگ و ادبیات ایران

به گزارش – به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، این نشست که در محل کانون فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد، با حضور غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نصرالله امامی، محقق و حافظ باجوا، تحلیلی عمیق از ابعاد فکری و فرهنگی آثار حافظ و تأثیر او بر ادبیات عصر خود انجام شده است.

مسعود میرزایی، رئیس فرهنگسرای سازمان و دبیر این نشست به تشریح نقش دکتر منوچهر مرتضوی در توسعه فرهنگ ادبی پرداخت و به تشریح اهمیت مطالعه حافظ و کتاب وی پرداخت. وی گفت: تربیت دانشجوی پژوهشی و انتشار مداوم مجله پژوهشی دانشکده هنر در تبریز از جمله فعالیت های فرهنگی دائمی دکتر مرتضوی است. او با تألیفات و ترجمه های خود، به ویژه کتاب «مکتب حافظ» نه تنها به شناخت عمیق شعر حافظ کمک کرد، بلکه دریچه جدیدی را به روی دوستداران و پژوهشگران این عرصه گشود. این کتاب که همچنان به عنوان مرجع اولیه شناخت حافظ از آن یاد می شود، نشان از مهارت و دقت او در تحلیل شعر و فلسفه حافظ دارد.

حفاظت در دوران معاصر به دو بخش تقسیم می شود

سپس حداد عادل، رئیس فرهنگستان علوم و ادب فارسی، به بیان تحولات حافظ شناسی در دوران معاصر پرداخت و آن را به دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی تقسیم کرد. وی گفت: من به عنوان فردی که بیش از هفتاد سال حافظ خوانده ام، معتقدم شناخت حافظ در دوران معاصر را می توان به دو بخش تقسیم کرد. قبل از انقلاب اسلامی در زمینه تصحیح مجموعه های حافظ به صورت انتقادی و آکادمیک کارهای مفیدی انجام شد. آثار مرحوم قزوینی و دکتر قاسم غنی همچنان آثار علمی و معتبری در این زمینه باقی مانده است. به ویژه قزوینی با دقت کم نظیری که در تصحیح دیوان دارد، از چهره های برجسته در این زمینه به شمار می رود.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: در آن زمان فضای روشنفکری متاثر از مکاتب سرمایه داری و مارکسیستی بود و بیشتر کتاب ها و مقالات پیرامون حافظ متاثر از این فضا بود. به عنوان مثال، کتاب حافظ انجاب نوشته عبدالحسین حجیر، نخست وزیر وقت، در سال 1308، نمادی از این تأثیرات است. این اثر مخالفت روشنفکران با دین و معنویت را نشان می دهد.

مطهری در مقابل تعابیر مادی حافظ ایستاد

حداد عادل به نقش شهید مطهری در دفاع از ابعاد معنوی حافظ در دهه 50 اشاره کرد و گفت: شهید مطهری با شجاعت به تبیین اندیشه های حافظ پرداخت و مقالاتی در این زمینه منتشر کرد. او در مقابل تفاسیر مادی حافظ به ویژه تعابیر احمد شاملو که در آن حافظ را منکر معاد معرفی می کردند، ایستاد.

وی همچنین به گسترش حافظ شناسی پس از انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: پس از انقلاب تصحیحات جدیدی از مجموعه های حافظ منتشر شد و اصطلاح حافظ شناسی به طور جدی مطرح شد. اوج این جریان در همایش بزرگداشت حافظ بود که در حدود سال 67 برگزار شد و با استقبال گسترده علاقمندان به ادبیات مواجه شد.

«مکتب حافظ» دست کمی از اولین کتاب های جهان ندارد

غلامعلی حدادعادل در ادامه سخنان خود به شخصیت علمی و ادبی دکتر منوچهر مرتضوی اشاره کرد و گفت: وقتی از بزرگان ادبیات معاصر صحبت می کنیم، چند نام به ذهنمان می رسد که عمدتاً این نام ها هستند. بنیانگذاران دانشکده هنر دانشگاه تهران. آنهایی که آمدند، ادبیات را رشته دانشگاهی کردند، چون تا چند صد سال پیش، هیچکس ادبیات را به شکل امروزی تدریس نمی کرد. حقیقت این است که این شیوخ که نام بردم، ارکان اصلی دانشکده هنر بودند که در سال 1313 با تأسیس دانشگاه تهران تأسیس کردند.

وی در ادامه به نسل دوم بزرگان ادبی اشاره کرد و افزود: نسل بعدی که افرادی چون صفا، معین و خانلری را دربرمی گرفت تحت تربیت این بزرگان قرار گرفتند و دوران درخشان دانشکده هنر زمانی بود که این دو نسل با هم کار کردند. منوچهر مرتضوی از اساتید طراز اول نسل دوم است که پرورش یافته نسل اول است و عمق دانش و درک ادبی او کمتر از این شیوخ نیست. مرتضوی اگر تهران بود کمتر از خانلری یا معین شهرت نداشت اما به دلیل دوری از مرکز شهرتش کمتر است.

حداد عادل به اهمیت دانشکده هنر دانشگاه تبریز در پرورش ادبا اشاره کرد و گفت: بعد از واقعه پیشواری، دانشکده هنر دانشگاه تبریز به یک نهاد قوی در ادبیات فارسی تبدیل شد و مرتضوی یکی از آنهاست. علمایی که در آن زمان در تبریز کار می کردند. آثار علمی او در زمینه حافظ شناسی از ارزش بالایی برخوردار است و هرکس کتب علمی فرانسوی را بشناسد به خوبی می بیند که کتاب «مکتب حافظ» او جزء کوچکی از اولین کتاب های جهان نیست.

«مکتب حافظ» در ادبیات و هویت ملی تأثیر داشت

حداد عادل در ادامه به ساختار کتاب «مکتب حافظ» پرداخت و گفت: فهرست کتاب نشان‌دهنده چینش فکری نویسنده است و در چاپ‌های مختلف این کتاب، مقدمه‌های مختلفی نوشته شده است که بررسی حافظ را مرور می‌کند. قبل و بعد از انقلاب استاد مرتضوی سه بار در چهار چاپ این کتاب مقدمه را نوشته است. چاپ اول در سال 1344 و چاپ سوم در سال 1370 بود و در چاپ چهارم که چند سال قبل از مرگش منتشر شد، مقدمه ای شصت صفحه ای اضافه کردند که در آن تحقیق حافظ و عمق تفکر و اندیشه او بررسی شد. آشکار شد. دقت در این زمینه.

وی افزود: این کتاب در سه فصل و هر فصل از چند فصل تشکیل شده است. فصل اول تحت عنوان مکتب حافظ، مقدمه ای مبسوط در حدود صد صفحه در باب تصوف و عرفان دارد که می تواند کتابی جداگانه باشد. جالب است که چاپ چهارم این کتاب در شمارگان سی هزار و سیصد نسخه منتشر شده است و این نشان از شهرت این اثر و رونق حافظ خوانی دارد.

حداد عادل همچنین به نقش ادبیات در جامعه و تأثیر آن بر هویت ملی اشاره کرد و گفت: ادبیات به عنوان آینه فرهنگ و هویت ملت در شکل گیری و حفظ این هویت نقش اساسی دارد. در این میان شخصیت هایی مانند دکتر مرتضوی به عنوان حافظ و مروج این ادبیات نقش بسزایی دارند.

حداد عادل در پایان با اشاره به دیدگاه ها و نظرات دیگران درباره کتاب «مکتب حافظ» گفت: این کتاب نه تنها در داخل، بلکه در خارج از کشور مورد توجه قرار گرفت و نقدهای مثبت و سازنده ای درباره آن نوشته شد. او – او. این امر بیانگر تأثیر عمیق دکتر مرتضوی در زمینه مطالعات حفاظتی است.

شعر حافظ آینه فرهنگ ایرانی است

نصرالله امامی در ادامه جلسه به بیان مفصل درباره جایگاه این اثر در ادبیات فارسی پرداخت و با تجلیل از مرتضوی به عنوان یکی از پیشگامان حافظ شناسی، به اهمیت کتاب «مکتب حافظ» در معرفی آثار مختلف اشاره کرد. جنبه های فکری و ادبی حافظ گفت: کتاب «مکتب حافظ» به عنوان اثری بی نظیر در نوع خود در ادبیات فارسی، نه تنها به ابعاد مختلف شعر حافظ می پردازد، بلکه تحولی در حوزه علم حافظ به وجود آورد.

امامی با اشاره به سال ها تحقیق و مطالعه استاد مرتضوی در این زمینه گفت: این کتاب به ما نشان می دهد که چگونه شعر حافظ می تواند آیینه ای برای شناخت جامعه و فرهنگ ایرانی در زمان خود باشد.

امامی ادامه داد: استاد مرتضوی با نگاهی عمیق علمی به شعر حافظ پرداخت و با تحلیل جامع خود به بازخوانی وجوه مختلف تصوف و تصوف در آثار این شاعر بزرگ پرداخت.

وی افزود: این کتاب به طور خاص به موضوع شهوت و عشق در شعر حافظ می پردازد و ما را به تفکر عمیق تر درباره این شاعر بزرگ و آثارش وا می دارد.

این محقق حافظ با تشریح ویژگی های ساختاری و محتوایی این اثر گفت: یکی از نکات بارز در کتاب مکتب حافظ این است که استاد مرتضوی با تسلط فراوان بر زبان فارسی و ادبیات آن توانسته است. پرداختن به تمام جنبه های شعر حافظ. با تحلیل دقیق کلمات و تصاویر شاعرانه، به درک بهتری از زیبایی ادبی و معنایی شعر حافظ کمک می کند. این کتاب نه تنها مرجعی معتبر برای دانش پژوهان و دانشجویان این رشته است، بلکه می تواند برای علاقه مندان به ادبیات فارسی مفید و الهام بخش باشد.

عشق در شعر حافظ یک پدیده اجتماعی و فرهنگی است

امامی به نقش و تأثیر «مکتب حافظ» در شناخت فلسفه عشق و عرفان در ادبیات اشاره کرد و افزود: استاد مرتضوی در این اثر به بررسی عمیق و جامع موضوعاتی چون عشق خالصانه و عشق عاشقانه پرداخته است. حافظ در فصول مختلف کتاب به تحلیل مفاهیم عمیق و غنی در شعر حافظ می پردازد و یادآور می شود که عشق در آثار حافظ تنها یک احساس شخصی نیست، بلکه یک احساس اجتماعی و فرهنگی است. پدیده ای با ابعاد مختلف

وی ادامه داد: این اثر در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است و هر فصل شامل بخش ها و فصولی است که به موضوعات مختلف در حوزه حافظ می پردازد به عنوان مثال یکی از فصول این کتاب به بررسی معانی مختلف اختصاص دارد. استاد مرتضوی با مهارت خاصی توضیح می دهد که چگونه فلسفه عشق در شعر حافظ شکل گرفته است. این ابعاد به ما این امکان را می دهد که از منظری نو به شعر حافظ بنگریم و دریابیم که شعر او چگونه تجربیات انسانی و معنوی را بیان می کند.

«مکتب حافظ» اثری جامع برای شناخت فرهنگ و ادبیات ایران است

این تحلیلگر ادبی در تشریح فصول این کتاب گفت: مرتضوی در فصل اول به عشق تقوا پرداخته و آن را عشق الهی توصیف می کند که هدف آن نزدیک شدن به حقیقت وجود و معرفت خداوند است. او در فصل دوم و سوم به عشق رمانتیک و ابعاد انسانی آن می پردازد و نشان می دهد که چگونه این عشق می تواند به درک بهتر عشق الهی منجر شود.

وی همچنین افزود: استاد مرتضوی در فصول چهارم و پنجم به تحلیل اشعار خود حافظ می پردازد که در آن عشق به معشوق به عنوان سفری معنوی و تجربه ای عمیق به تصویر کشیده شده است. مرتضوی در این اشعار از عشق به عنوان نیرویی یاد می کند که انسان را به کمال می رساند و به حقیقت وجودش پی می برد.

نصرالله امامی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: «مکتب حافظ» به‌عنوان اثری جامع و معتبر، نه تنها برای حافظ پژوهان، بلکه برای کسانی که علاقه‌مند به شناخت بهتر فرهنگ و ادب ایران هستند، ضروری است. این اثر با تجزیه و تحلیل دقیق و مستند، چراغ راه محققان و دانشجویان خواهد بود. این کتاب با ایجاد پلی بین ادبیات و فلسفه، به ما کمک می کند تا ببینیم شعر حافظ چگونه می تواند به تفسیر و تعمیق درک ما از زندگی و عشق در دنیای امروز کمک کند.

24357