چگونه شاملو و ابتهاج در بازی ساواک افتادند؟/ اسناد تازه‌یاب

به گزارش خبرگزاری اخبار زنده«کاخ جوانان» نهادی فرهنگی است که در سال ۱۳۴۵ به دستور شاه به منظور ایجاد مرکزی برای فعالیت‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی جوانان ایرانی تأسیس شد. در تابستان 1346، کمتر از یک سال پس از تأسیس این مؤسسه، نشست‌های ادبی برگزار می‌شود که شاعران نامی چون احمد شاملو، هوشنگ ابتهاج و سیاوش کسرایی نیز در آن شرکت می‌کردند. این موضوع حساسیت مسئولان ارشد کشور را به حدی برانگیخت که لازم بود به غلامرضا نیکبی، رئیس هیئت مدیره کاخ جوانان پاسخ داده شود. نیک بای این افراد را فقط از جنبه هنری شخصیتشان دعوت می کرد و ساواک معتقد بود که چون در آن دوره فعالیت سیاسی نداشتند و تحت نظر بودند، حضورشان نه تنها بلامانع، بلکه مفید بود. زیرا حضور آنها در کاخ جوانان باعث می شد که جامعه احساس کند با رژیم پهلوی همکاری می کند و وجهه ملی آنها از بین می رود.

مرکز اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به تازگی اسناد ساواک در مورد این حادثه را به شرح زیر منتشر کرده است:

نخست وزیر

سازمان اطلاعات و امنیت ملی

ساواک

بسیار محرمانه

از اداره کل سوم

تاریخ 14/4/46

به ریاست ساواک تهران

درباره: کمیته شعر در کاخ جوانان

بر اساس اطلاعات دریافتی آقایان احمد شاملو، سیاوش کسرایی و هوشنگ ابتهاج از اعضای سابق حزب منحله توده اخیراً به عضویت هیئت شعر کاخ جوانان درآمده اند و به دلیل اینکه احتمال دارد ممکن است افراد مذکور در تماس های خود با جوانان و یا در جلسات علنی اظهارات و اطلاعیه هایی داشته باشند تا جوانان را به سمت افکار کمونیستی سوق دهند، لطفاً دستور دهید که اقدامات افراد مذکور در کاخ جوانان رصد و گزارش شود. آنها در صورت مشاهده فعالیت در راهشان.

از طرف مدیرکل اداره سوم جناب سرهنگ

نخست وزیر

سازمان اطلاعات و امنیت ملی

ساواک

بسیار محرمانه

از 20/h-/sh

تاریخ: 22/4/46

به ریاست ساواک تهران

درباره: کمیته شعر در کاخ جوانان

با استناد به شماره 12860/ح-1-18/4/46 و طبق تحقیقات معمول هیچ یک از سه نفری که در کتاب مرجع ذکر شده در گروه ادبی کاخ (هیئت شعر) عضویت ندارند، مگر آقای. هوشنگ ابتهاج و سیاوش کسرایی طبق معمول هر هفته از کاخ نزد یکی دو استاد هنر دعوت می شوند تا در زمینه مربوطه سخنرانی کنند و افراد مذکور نیز برای خواندن اشعارشان دعوت می شوند و از آنجایی که بحث در میان است. در مورد شعر نو و قدیم در آن جلسه، مشاور کاخ به حاضران در کاخ گفت که اشعار یا مطالبی را که سروده و سروده اند، بخوانند، زیرا این جلسه برای بحث و مناظره تشکیل نشده است. اختلاف نظر وجود دارد و بهتر است بحث خود را در این زمینه در خارج ادامه دهند.

رئیس ساواک شمیرانات شجاعی

نخست وزیر

سلسله

تاریخ: 21/5/46

شماره 3/233

رئیس محترم دفتر خصوصی امپراتور

با استناد به شماره 1427 مورخ 1/5/46 در خصوص دو تن از اعضای سابق حزب منحله توده که یک بار به دعوت گروه ادبی کاخ جوانان در یک برنامه شعر و شاعری در کاخ مذکور شرکت کرده بودند. بالای تلفن قرار شد در برنامه های افراد خارج از قصر در آینده شرکت کند تا من در جریان باشم تا نظر مقامات امنیتی محرمانه باشد.

امروز بیش از چهار هزار نفر (حدود 1500 دختر و 2500 پسر) در کاخ جوانان ثبت نام کرده اند. حدود 60 درصد از این دانشجویان بین 20 تا 30 سال سن دارند و بقیه اکثراً دارای بیش از یک دیپلم و اغلب مدرک لیسانس هستند. برای تشویق آنها به شرکت در برنامه ها، آزادی نسبتاً زیادی به آنها داده شد و راهی پیدا شد تا آنها احساس کنند کاخ جوانان متعلق به آنهاست و بنابراین باید تمام تلاش خود را برای توسعه آن به کار گیرند. در نتیجه این سیاست، هر یک از ده گروه هنری، موسیقی، ورزشی، علمی و… تلاش می کنند تا برنامه خود را به بهترین نحو و بهتر از سایرین اجرا کنند و این شور و نشاط وصف ناپذیری را در بین آنها ایجاد کرده است. راه را برای ظهور استعدادها و شکوفایی ابتکارات هموار می کند و در عین حال این امکان را فراهم می کند که شایسته ترین آنها برای تصدی وظایف مختلف ملت مورد توجه قرار گیرند. در حال حاضر با اقدامات انجام شده کاخ جوانان می تواند بدون کمک مالی و برنامه ای روی پای خود بایستد و این امر مطابق میل شاه آریامهر و در اجرای فرامین اعلیحضرت بوده است. به منظور توسعه بدون تحمیل بودجه دولتی، یک قطعه زمین به مساحت 20000 متر مربع در سالزپیل و یک قطعه زمین دیگر در مجاورت راه آهن به مساحت 500 متر مربع از موقوفات برداشته شد. شهرداری. هزینه ساختمان های این دو منطقه نیز به ترتیب به عهده شهرداری است که تخصیص داده شده و طرح ساخت آن آماده اجراست.

در کرمانشاهان به مساحت 5000 متر مربع و همین مساحت در اهواز، یک قطعه زمین دولتی بسیار مناسب برای انشعابات کاخ بررسی شده است که با وام شهرداری در کرمانشاه و وام ویژه استان در خوزستان و انشعابات احداث می شود. تا پایان سال آماده بهره برداری خواهد شد.

در فرح آباد ساری زمینی به مساحت 100 هزار متر که در مالکیت نخست وزیری بود تصرف و به تفرجگاهی بزرگ تبدیل شد و هم اکنون سیصد نفر از نقاط مختلف ایران در این پروژه مشارکت دارند. اردوگاه نسخه‌ای از بولتن دو هفته‌ای کاخ حاوی فعالیت‌های کاخ در شعبه مرکزی برای مراجعه بیشتر پیوست شده است.

خدمت ناچیز خادمان شاهنشاه در این امر کوچک به درگاه مبارکشان مقبول باد.

مشاور وزیر و معاون اجرایی نخست وزیر بریدگی کوچک

نخست وزیر

سازمان اطلاعات و امنیت ملی

از ساواک

شماره 311/366604

تاریخ: 23/5/46

به: رئیس دفتر خصوصی امپراتور

احمد شاملو، سیاوش کسرایی، هوشنگ ابتهاج، هر سه از اعضای سابق حزب منحله توده هستند، اما با وجود عنایتی که به آنها می شود و فعالیت مضر سیاسی افراد مذکور، مشارکت افراد مذکور مورد توجه قرار نمی گیرد. کسانی که در نشست های ادبی کاخ جوانان نام برده می شوند با همکاری ارگان های دولتی علاقه خود را به آنها نشان می دهند. در عین حال، نزدیکی آنها به کاخ جوانان و همکاری آنها با مقامات دولتی از حیث وابسته بودن به مقامات دولتی، از اعتبار افراد مذکور در میان هوادارانشان که همچنان دارای گرایش های سیاسی افراطی هستند، می کاهد. علاوه بر این، شاعران مذکور از سوی ساواک هدایت و دستور داده شدند تا با استفاده از اشعار خود بر خلاف اندیشه‌های پیشین خود تبلیغ کنند و آخرین طرح‌های انقلابی کشور را تأیید کنند. بدیهی است از آنجایی که افراد مذکور هیچ سمت رسمی در کاخ مذکور ندارند، هرگاه کوچکترین انحرافی از مسیر تعیین شده از سوی آنان مشاهده شود، بلافاصله افراد مذکور از ادامه ارتباط با کاخ جوانان منع خواهند شد.

سپهبد الناصری رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور

دفتر شاهنشاهی

او به افتخار حضور فرخنده امپراتور آریامهر وارد می شود

نخست وزیر آیین گزارش دکتر نیکبی مشاور وزیر و رئیس هیئت مدیره کاخ جوانان و خلاصه گزارش مذکور را ارائه کرد که حاکی از پیشرفت کار و مشارکت شاملو، هوشنگ ابتهاج بود. و کسرایی در برنامه های هنری کاخ جوانان.

بر اساس فرمان مبارک، اعضای سابق حزب توده چه سودی در کاخ جوانان می توانند داشته باشند و آیا برنامه ای برای استفاده از این افراد برای پیشبرد امور جوانان وجود دارد؟

به سازمان اطلاعات و امنیت کشور نیز ابلاغ شد تا بررسی کنند که از چه لحاظ استفاده از این افراد را سالم می دانند و اشکالی در این اقدام نمی بینند؟

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور در گزارش خود اعلام کرد: سه نفر مورد نظر از اعضای سابق حزب منحله توده هستند اما در حال حاضر با توجه به رسیدگی به آنها، فعالیت سیاسی مضری مشاهده نشده است. از میان افراد مذکور، با توجه به دستورات و بخشنامه های ساواک برای استفاده از اشعار خود در جهت تبلیغ خود در برابر اندیشه های گذشتگان و تأیید آخرین برنامه های انقلابی کشور، شرکت افراد مذکور در برنامه های پیش بینی شده نشان دهنده علاقه آنان به همکاری با مقامات دولتی است. و اعتبار آنها را نزد طرفداران خود که هنوز گرایش های سیاسی افراطی دارند کاهش می دهد. بدیهی است با مشاهده کوچکترین انحرافی از مسیر تعیین شده، از ادامه ارتباط با کاخ جوانان جلوگیری می شود.

همانطور که دکتر نیک پ بیان کرد: از این پس مقرر شده است که در چنین مواردی ابتدا نظر مقامات امنیتی استعلام شود و سپس افراد غیر اعضای کاخ جوانان اجازه شرکت در برنامه های اجرای هنری را داشته باشند. و برنامه های علمی ذکر شده و ارائه شده در سالی اسپل در زمینی به مساحت 20000 متر مربع برگرفته از موقوفه و در مجاورت راه آهن در زمینی به مساحت 5000 متر مربع است که توسط شهرداری تهران واگذار شده است. بدون تحمیل و از سوی دولت قرار است با هزینه اوقاف و شهرداری شعب کاخ ساخته شود و طرح ساخت آن آماده اجراست.

همچنین در کرمانشاه زمینی به مساحت 5000 متر مربع و در اهواز زمینی به همین مساحت دولتی محسوب می شود و قرار است از محل وام شهرداری کرمانشاه و بخش خصوصی ساخته شود. اعتبار استان خوزستان و تا پایان SAL آماده بهره برداری خواهد بود. در فرح آباد ساری زمینی به مساحت 100 هزار متر مربع متعلق به نخست وزیر تصرف و به تفرجگاهی بزرگ تبدیل شد و هم اکنون 300 نفر از نقاط مختلف ایران در این اردو حضور دارند.

نسخه ای از بولتن دو ماهانه کاخ که شامل فعالیت های کاخ است به شعبه مرکزی ارائه شد.

25957