مرتضی رضایی – سپهر ستاری; از رضاشاه تا شاه و از حضور متفقین در ایران وقایع تاریخی بسیاری را شاهد بودیم، مانند روزی که واحد پول ایران از قرآن به ریال تبدیل شد یا روز پخش دختر لر در سینماهای تهران. یا مثلا تأسیس شرکت بیمه ایرانیان به عنوان اولین شرکت بیمه ایرانی. سینه اش پر از درد است اما دردش شیرین است! او حتی با آقا تختی عروسی هم داشت و در روزهایی که تجریش جزو تهران نبود و تهران سراسر خاک و خاک بود، با خانواده در خانه باغی زندگی می کرد که اکنون بالای شهر تهران قرار دارد.
تقی اصغری می گوییم: 100 سال شهرت ورزش ایران که مطمئنم خیلی ها از آن بی خبرند! او سال گذشته در همین سن و سال، در قطر به آب‌ها شیرجه زد تا خیلی چیزها را به مردم نشان دهد. من در کشور خودم غریبه بودم».
شجریان عاشق آواز است و البته مهمتر از نان در آب فرو می رود، هر چه هست، حرفش فرو می رود، تقی عسگری می گوید اگر دنیای دیگری بود و حق انتخاب داشت پس حتماً جلوی کاغذی می‌آمد که از آن تأییدیه می‌گرفت، می‌نوشت: «برای همیشه شیرجه بزن».
استاد، چه شد که غواصی را انتخاب کردید؟
من در تجریش زندگی می کردم. یک استخر کوچک بود که مردم محلی می آمدند و بدون اینکه من شنا بلد باشم در آنجا آب می ریختند و بقیه مرا از آب بیرون می کشیدند. هر حرکتی که توسط حرفه ای ها انجام می شد، من نگاه می کردم و همان حرکت را انجام می دادم. یک روز بچه های محل گفتند برویم حوض منظره، آنجا یک حوض بزرگ است. از پارک بهشت به سمت المنظرا می رفتیم و آنجا سکو و نقطه شروع بود. چیزی که دیدم تاثیر زیادی روی من گذاشت. داشتم نگاه می کردم که دیگران چه می کنند و سعی می کردم آن را انجام دهم. یکی از افراد معروف به من گفت این شیرجه ها را از کجا یاد گرفتی؟ گفتم اینجا، گفت چند وقت است اینجا می آیی؟ گفتم اولین قرارم بود او مرا تشویق کرد و دستور داد که از فردا یا هر زمانی که خواستم بلیط صادر کنم و دیگر بلیط نخرم. این اولین تشویق من بود.
*بعد از آن آموزشی بود یا خودتان به تحقیق ادامه دادید؟
تماشا می‌کردم که کجا می‌روم و چند حرکت دیگر یاد می‌گرفتم و مربی وقتی جمعه تعطیل بودم با من شروع به کار کرد، یکشنبه به بهانه‌ای مثلاً مریض بودم، به استخر می‌رفتم. دلیلش هم این است که متفقین در آن زمان در تهران بودند و به استخر می آمدند و حرکت های جالبی انجام می دادند. من هم قرار بود آنها را ببینم. در پایان فصل هر استخر مسابقاتی برای پایان فصل شنای تابستانی برگزار کردند و مرا مجبور به شرکت در این مسابقات کردند. همه غواصان تهرانی برای شرکت در این مسابقات آمده بودند و در آن زمان مدال نداشتند و جام می دادند. مسابقه دادم و در کمال ناباوری اول برنده شدم.
از آنجا به من گفتند بیا استخر امجدیه، سکوهای مرتفعی وجود دارد و تمرین راحت تر است. گفتم تا حالا تهران نرفته بودم و نمی دانستم امجدیه کجاست. گفتند سوار اتوبوس تجریش شو و به راننده اتوبوس بگو من در دروازه دولت پیاده می شوم. از آن زمان سوار اتوبوس می شدم و نیم ساعت با دروازه دولت فاصله داشتم و امجدیه را با آدرس هایی که به من دادند پیدا کردم و مرا به استخر غواصی بردند. وارد شدم و افرادی را دیدم که تازه با آنها آشنا شده بودم. دیدم سکوی 10 متری هست گفتم از اونجا هم میپرن؟ گفتند بله. اول مرا به سکوی 3 متری بردند و گفتند باید اول از این سکوی دید پرید و 4 متر ارتفاع داشت و سکوی آنجا 5 متر است. گفت خوب شیرجه می زنی، مرتب بیا تمرین، 10 روز دیگر مسابقات قهرمانی کشور داریم. شما باید در این مسابقات شرکت کنید! گفتم همه شیرجه می زنند، چرا من؟ او گفت، همان شیرجه ای را که قرار است انجام دهید، انجام دهید. یکی دوتا از شیرجه ها از 10 متر بود. من از بچگی در تعادل قوی بودم. شیرجه رفتن به تعادل برای من مثل نوشیدن آب بود. شیرجه هایی را که می دانستم به مدت یک هفته در ارتفاع 5 متری تمرین کردم. 2 شیرجه در فاصله 10 متری که هر دو شیرجه متعادل بودند. یک هفته تمرین کردیم و مسابقات برگزار شد و من به مقام دوم رسیدم. اولین بار بود که در مسابقات قهرمانی کشور شرکت می کردم و دوم شدم و این سری دومین قهرمانی کشور در تاریخ ایران بود.
خانواده شما در این مورد چه فکری کردند؟
خانواده ام نمی دانستند کجا می روم و اهل کجا هستم، چون کاری به ورزش نداشتند.
*از آن زمان وارد چاله شدم و این رشته را به صورت حرفه ای دنبال کردم.
بله، از آن زمان به شدت شروع به تمرین شیرجه کرد و از همان سال در تمامی مسابقات شرکت کرد و در 41 سالگی آخرین مسابقه خود را دو بار در مقام اول به پایان رساندم و پس از آن به دنیای تمرین و داوری پیوستم.
*دوبار در بازی های آسیایی قهرمان شده اید، درست است؟
اولین بازی های آسیایی سال 1951 بود. در آنجا دو مدال گرفتم، یکی از روی صفحه و دیگری از روی سکو. او یک سکوی نقره ای و یک لوح برنز دریافت کرد.
آن موقع چند ساله بودی؟
27، 28 ساله.
*در مورد حضور متحدین در ایران صحبت کردید آیا چیزی به ورزش ایران اضافه کرده اند؟
نه! مدتی در کشور ما ماندند و بعد رفتند.
*مثلا همیشه می گویند انگلیسی ها فوتبال را به ایران آوردند و تمام امکانات ورزشی را با خود آوردند.
انگلیسی ها این کارها را انجام دادند، چون بحث نفت و استثمار بود و برای رفاه خودشان بود، نه برای کمک به ما و کشورمان.
*پس از خداحافظی شما افتخاری در این رشته در آسیا داشتیم؟
چرا، پس از دو سال در ژاپن. ایران در مسابقات شرکت کرد و در دو شیرجه هم مدال نقره گرفتیم. بعد از آن، نام بسیاری از آنها را به خاطر ندارم.
* آیا تا به حال به مهاجرت فکر کرده اید؟
به نظر من این بزدل است که انسان از وطن خود برود. ما اینجا به دنیا آمدیم و تا آخر عمر در آب و خاک خود زندگی خواهیم کرد. آنهایی که ایران را ترک می کنند و به آن پشت می کنند حالشان خوب نیست.
*سال گذشته در مراسمی شرکت کردم و در قطر شیرجه افتخاری انجام دادم.
جمعه می رویم استخر دانشگاه علوم پزشکی و آنها تمرین می کنند و من در آب راه می روم و در آنجا روی سکو یک کرال پشت انجام می دهم که معلوم می شود یک سرباز 100 ساله این حرکت را انجام داده است. بعد از آن من را دعوت کردند و من هم به صورت نمادین به ما احترام گذاشتند دوستان صمیمی من به نام آقای ماهی فکر نمی کنم این دعوت در هیچ زمینه دیگری رخ داده باشد. فقط فکر می کنم پله برای شرکت در یکی از مسابقات دعوت شده بود اما در مورد بقیه رشته ها این اولین بار بود که از شنا دعوت می شد. این یک رویداد تاریخی بود. نیازی به معرفی ندارم برای کشورمان خوب بود که یک 100 ساله برود مسابقات جهانی را از نزدیک ببیند اما در ایران تاثیری نداشت!
* در ایران هم چنین علاقه و احترامی دیده اید؟
قبلا هرگز اتفاق نیفتاده بود. شاید در دنیا هم چنین اتفاقی نیفتد. من فکر می کنم آنها این کار را فقط برای افرادی مانند پله انجام دادند. علاوه بر این مرا به عنوان اسطوره شیرجه در ایران و جهان وارد سرفصل اخبار و رسانه های خود مرتبط با فدراسیون جهانی کردند و عنوان سفیر ورزش های آبی جهان را به من دادند.
*چرا فکر می کنید ایران مدت هاست در شنا و شیرجه موفق نشده و به نظر می رسد چندان مورد توجه قرار نمی گیرد؟
برای توسعه این ورزش باید سرمایه گذاری قابل توجهی انجام شود. اولا: ما در استانداری ها استخر عمومی غواصی نداریم. 4-5 فرمانداری در حال ساخت است و هنوز به بهره برداری نرسیده است. ما در ایران اصلاً چنین استخری نداریم، این استخر 10 متری است و ورزشکاران می توانند داخل آن بپرند. شاید در اهواز یکی باشد که قدیمی باشد و هیچ فعالیتی در آن نباشد. در هر استان باید حداقل یک استخر استاندارد غواصی داشته باشیم. ثانیاً وقتی هیچ وسیله ای وجود نداشته باشد، هرگز نمی توانیم پیشروی کنیم. در ایران با 85 میلیون نفر جمعیت، هر استان باید حداقل 10 تا 20 نفر جمعیت داشته باشد. با افزایش کمیت، کیفیت نیز افزایش می یابد.
*به جز غواصی چه تخصص های دیگری را امتحان کرده اید؟
مدتی کشتی گرفتم، حتی در مسابقات انتخابی شرکت کردم و قرار بود بعد از جنگ جهانی اول به المپیک ملبورن بروم، دو بار کشتی گرفتم و در هر دو ضربه فنی شدم.
دعوای کامران قاسم پور و تیلور رو دیدی؟
بخش هایی از آن را در اخبار دیدم.
*پس حتما هفت آقا تختی را دیده اید؟
بله! من با آقای تختی دوست بودم. آنها درگیر یک عروسی بودند و من هم آنجا بودم و دور هم جمع شدیم.
*هنوز درباره فوت تختی صحبت ها زیاد است. آیا واقعا او را کشتند یا خودکشی کرد؟
عده ای مخالف حکومت شاهنشاهی خودکشی کردند و برخی از روشنفکران و بقیه مخالفان ادعا کردند که شاه او را کشته است. سینما رکس هم به گردن شاه افتاد.
*یک چیزی که در مورد شما شنیدیم این است که صدای شما زیباست.
یک بار از ما مستند ساختند و در آن مستند این سوال را از من پرسیدند. گفتم وقتی در راه برگشت از لاین باغ رد می شدیم تا به خانه برسم همیشه آواز می خواندم.
*از بین غواصی، قایقرانی و آواز کدام را انتخاب می کنید؟
من هر 3 را دوست دارم اما به شیرجه زدن ادامه می دهم. هنوز در ذهنم است که کلاس آواز پیدا کنم. چون صدایم خوب است و الان وقتی یک آهنگ سنتی خوب از یکی مثل شجریان، پسرش ایرج، گلپایجانی و… می شنوم گریه ام می گیرد. برای من دردناک است که این صدا در حد همایون شجریان بود. با گلوی باز و بسیار صاف. با یکی از دوستانم که هنرمند، تار، آواز، نقاش و شاعر است، رابطه دارم. اسمش آقای آبادی است، پسر محل من است و به من گفت با این سن و سال و دو صدایی می توانی کار کنی. من هنوز شروع نکردم، اما به این فکر می کنم که این کار را انجام دهم، چون آواز سنتی را خیلی دوست دارم و جوهره آن یعنی صدا را دارم.
راز سلامتی شما چیست؟
من همه غذاها را میخورم اما کمی میخورم. من همیشه صبح ورزش می کنم.
آیا این سلامت ژنتیکی است؟
ما 4 برادر هستیم به جز من که هیچ کدامشان 70 سال بیشتر ندارند و همه فوت کرده اند.
* می گفتند منطقه یک تهران با وجود اینکه رونق داشت، امکانات ورزشی خوبی نداشت. واقعا اینطور بود؟
بله اینطور است
هنوز شنا می کنی؟
بله، هفته ای 3 روز در آب راه می روم.
چند ساله شنا می کنی؟
شنای من ضعیف است و فقط می توانم 10-15 متر شنا کنم. یکی از دوستانم می گفت اگر بین ما غواصان مسابقه شنا برگزار می شد، هیچکدام نمی توانستند به همان اندازه طول بکشند!
بنابراین ورزشکاران غواصی چگونه بدنی قوی می‌سازند؟ آیا از طریق بدنسازی است؟
بدنسازی راهی برای ساخت عضلات و بازوها نیست. آنها برای افزایش قدرت عضلانی و توانایی انجام کارهای سخت و سریع ورزش می کنند.
آیا ژیمناستیک تاثیری دارد؟
بله، قانون این است که افرادی که برای غواصی می آیند باید حداقل یک یا دو سال حرکات نرم انجام دهند که همان حرکاتی است که در ژیمناستیک انجام می دهند. درست است که ژیمناستیک آماده شیرجه نمی آورند چون خودشان تمرین می کنند. ما باید مربی ژیمناستیک خودمان را داشته باشیم تا ورزشکاران را آماده کنیم. دیدیم فردی که از ژیمناستیک آمده و آماده شده بود به سرعت پیشرفت کرد. محمد آذری قهرمان ژیمناستیک شد. ما او را تشویق کردیم که در غواصی شرکت کند و او وارد شد و خیلی پیشرفت کرد. حتی در مسابقات آسیایی هم شرکت کرد.
فکر می کنم شغل اصلی شما مهندسی ساختمان است، درست است؟
بذار یه چیزی بهت بگم
در دوره احمدی نژاد 5 استخر بین المللی مانند استخر آزادی ساختند. این استخرهای غواصی دارای مشخصات ویژه ای برای ابعاد و فواصل سکوها هستند. فاصله آن تا لبه استخر چقدر است؟ هیچ مهندس مشاوری نمی تواند این جزئیات را از کتاب فدراسیون بین المللی بگیرد. هیچ کدام از این مجموعه ها قانونی نیستند و هیچ مسابقه رسمی در آنجا زیر نظر فدراسیون جهانی برگزار نمی شود. قانونی وجود دارد که قبل از مسابقاتی که زیر نظر فدراسیون جهانی آبزیان برگزار می شود، نماینده ای 120 روز قبل برای بازرسی می آید و اگر طبق قوانین نباشد باید در آن مدت آن را اصلاح کند. در حین ساخت استخر آزادی چون حرفه اصلی من ساخت و ساز است از من خواستند سکوها را ببینم. رفتم دیدم این پلتفرم ها 1 باگ کلی و 2-3 باگ دیگر دارند که ممکن است در مسابقات مشکل ایجاد کنند.
برای بازی های آسیایی بود؟
همان حدود مهندس شهمیر خدا بیامارتز از من خواست که بروم و وضعیت سکوها را ببینم. عبدالعزیز فرمانیان مشاور و ناظر مشترک در وزارت شهرسازی و مسکن است. من هم کارمند وزارت بودم و در مورد غواصی اطلاعات داشتم. وی بیان کرد: طول سکوی 7 متری نباید با سکوی 10 متری برابری کند و باید 75 سانتی متر پشت آن باشد تا فرد غواصی هنگام فرود آن را نبیند. فدراسیون مشاور فرستاد و گفتند که این کار سلیقه ای است و طبق قوانین کتاب فدراسیون جهانی داریم انجام می دهیم. من طبق قوانین نامه ای تهیه کردم که 120 روز مانده به مسابقه نماینده می آید و باید تایید شود. در عرض 24 ساعت از فدراسیون جهانی غواصی دعوت کردند تا استخر را ببینند، اما اجازه حضور در جلسه را به من ندادند! او به من گفت که همه جا را دیده است، اما وقتی به استخر غواصی رسید، از کنار به سکوها نگاه کرد و دید که سکوهای 7 و 10 متری یک لبه دارند که باید 75 سانتی متر پشت سرشان باشد.
در گزارش خود هم همین را گفتید.
در گزارشم هم همین را گفتم. وی گفت: باید کوتاه شود اما هنوز مسابقات رسمی شنا، شیرجه و واترپلو در استخر آزادی برگزار نشده است. زیرا استخر گرمکن دیواری دارد و از آن جدا شده است. برای افزایش سودآوری رانت دادند. فدراسیون با جدیت تلاش کرد تا در این گردهمایی مسابقات دخالت نکند و حفظ شود. درست است که مسابقات جهانی و المپیکی نداریم اما می توانیم مسابقات اسلامی و منطقه ای را برگزار کنیم. یک ماه پیش برای بازدید شخصی به کرمانشاه رفتم و دیدم آنجا اصلاح کرده اند و قانونی است. نهم دی نیز دقیقاً در کنار اتحادیه است و من مرتب آن را رصد کردم و با اصرار توانستیم این کار را انجام دهیم.
251251
