مجید رضاییان: «آزادی بیان» گرفتار تعارف و تکلف است / رسانه درست کرده‌ایم برای مقابله غیرمستقیم با آزادی بیان/ «تغییر» جبری است

خبرگزاری رابو 26 مردادماه امسال در گروه تحریریه خود میزبان چهره های سرشناس عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و … بود تا «روز مطبوعاتی» متفاوت از سال های گذشته را در این مجموعه رسانه ای رقم بزند.

در این نشست دکتر مجید رضائیان، استاد رسانه، روزنامه نگار، نویسنده و پژوهشگر، با تشریح اجمالی سه نکته و فهرستی از نیازها و ضرورت ها، وضعیت کنونی رسانه در کشور را بازخوانی کرد.

مجید رضائیان وی موضوع اساسی قانون اساسی را که در دولت های مختلف معطل مانده، «آزادی بیان» دانست و در توسعه این موضوع و ارتباط آن با رسانه ها، آن را چنین تحلیل کرد: نکته اول این است که در قانون اساسی اساسی همه موافقند و تعارض دارد و دولت های مختلف با همین جهت آمده اند. در این سرزمین، نگاه ما به آزادی بیان بدون تقابل، نگاهی «امنیتی» است نه فرهنگی.

وی ادامه داد: البته دو نظریه وجود دارد که یکی از آنها آزادی بیان را سیاسی و اجتماعی تعریف می کند و نظریه دیگر آن را موضوعی فرهنگی می داند. نگرش سیاسی اجتماعی نیز قواعد خاص خود را دارد که پایه های آن برخاسته از حکومت سیاسی است; اما وقتی به امنیت نگاه می کنید، نتیجه این است که شما قدرت و بستر ایجاد رسانه ای مانند رویترز برای کنترل جهان را ندارید.

مجید رضائیان در توضیح این تحلیل با مثال عینی گفت: 50 یا 60 خبرگزاری ایجاد شد که از 50 خبرگزاری 49 خبرگزاری برای مبارزه با آزادی بیان ایجاد شد. نکته اصلی اینجاست که ما رسانه ای ایجاد کردیم تا به طور غیرمستقیم به آزادی بیان بپردازیم، کار ما نمایش نیست (رویداد نمایش – مفهوم). بلکه یک بازنمایی (ها) است، یعنی یک ساخت، روایتی که من «می‌خواهم» بسازم، که ساختی از روایت اصلی است. در چنین حالتی، فرقی نمی‌کند که اسم من فارس، النا، ایرینا، اسنا یا هر چیز دیگری باشد، ما یک ساخت از واقعیت – واقعه – را منتقل می‌کنیم. این اولین نکته آزادی بیان و تعریف رسانه است. اگر دولت آقای مدزیکیان بخواهد با رسانه ای غیر از «بابا»، «چه-چی» و «لمس» تعامل داشته باشد، باید. پرداختن به این موضوع، این یک سوال پژوهشی است، این موضوع راه حلی دارد و مطمئنم دیگران پیشنهادات خاصی دارند. اما جمع آوری این راهکارها مهم نیست، مهم اقدام است، باید روی راهکارها کار کرد.

استاد ارتباطات و رسانه دومین نکته و عنوان خود را به تغییر اختصاص داد و به انتخابات اشاره کرد و افزود: آنچه در انتخابات رخ داد اراده تغییر است، تغییر دلیل دارد، تا کنون اگر مردم فردی را انتخاب کنند، اگر رای دهند. راه را نشان داده است و حرکت عمومی نظام راه دیگری بوده است، لذا این افراد که به گونه ای غیرمستقیم رای دادند چهار سال یا هشت سال مجازات شدند. اما این روزها با این انتخابات، ظاهر ماجرا حکایت از مجازات ندارد و این رای که گرفته شد صدای همگرایی همه نیروهای اجتماعی و سیاسی است. خیلی خوب است و ما بسیار خوشحالیم. اما اگر برای تغییر است، باید به عمق و ریشه نگاه کرد. همانطور که آگوست کنت می گوید، او یک عامل تغییر سه گانه است، یا یک عامل تغییر اجباری، یا یک عامل قانونی، یا یک عامل الهی است. من می خواهم بگویم که ما به دنبال تغییر عامل دوم هستیم. یعنی ما قانون را تغییر می دهیم که منجر به چرخش نخبگان می شود، نه تغییر افراد، امیدوارم این اتفاق بیفتد. اما بیایید بپذیریم که اگر واقع بینانه تر به مسئله نگاه کنیم، بخشی از ضرورت جابجایی سرنوشت ساز است. آگوست کنت می گوید؛ تغییر اجباری زمانی رخ می دهد که اقتصاد و معیشت تحت تأثیر قرار گیرد. این عامل با ضرورت هایی که داشت دو تغییر دیگر یعنی قانونی و الهی را تحت الشعاع قرار داد و البته اشاره به تحول الهی در کلیسا دارد که موضوع بحث ما نیست. ما باید به دنبال تغییر باشیم، تغییر عقاید، نه اینکه مردم بروند و جای خود را به افراد دیگر بدهند. چرا چون آمارها حاکی از آن است که ما گاهی از مرز فاجعه عبور کرده ایم و این همه خسارت وارد کرده ایم، باید به سمت تغییر حرکت کنیم، حتی اگر قسمت هایی از قانون اساسی باید تغییر کند، این یک امر ادب است و موضوع قابل حل نیست. موضوع خطرناکی است که باید روی آن کار کرد و موضوع تغییر را نمی توان به زمان واگذار کرد.

مجید رضائیان آخرین حرف و نکته سوم خود را خطاب به خبرنگاران و خبرنگاران گفت: دوستان، چه مدت است که می نویسید؟ مصاحبه شونده) من (خبرنگار) نگفتم. او افزود: “ما واقعاً از این روزنامه نگاری دست نمی کشیم.” روزنامه نگار فقط خبری نیست که از صبح تا غروب آن را تکرار کنیم پس در مورد خبرنگار چه گفتید؟ هیچ چی؟ وقتی نمی خواهم بگویم خبرنگار هستم. یعنی نمی خواهم به بعد اطلاعاتی بروم از سال 1990 تا به امروز، روزنامه نگاری یک جنبه متفاوت است، آیا ما می توانیم آزادی را مطالبه کنیم، اینجا می خواستم خودمان را به چالش بکشیم و بگویم که امروز چه می کنیم با دو عنصر سروکار دارد: چگونه و چرا. نوع غالب روزنامه نگاری در جهان، تحلیلی است. به دنبال تو به رسانه های دیگر و خارجی مراجعه کنید. امیدوارم در روزنامه نگاری هم بتوانیم این مشکل را حل کنیم.

5757